ज्ञानको लडाईँ (उपजाति छन्द)

बाबा र आमा, गुरु र गुरुमा 

सपना अनेक, छरिएका ममा ।

शोक र भोक, दिन रात त्यागी

मलाई मान्छे, बनाउन्का लागि ।।

मायामा

अक्षर र अक्षर जोडेर शब्द बन्नु पर्ने हो 

शब्द र शब्द जोडेर वाक्य हुनु पर्ने हो 

वाक्य र वाक्य जोडेर अनुच्छेद बन्नु पर्ने हो 

अनुच्छेदको जोडमा पाठ बन्नु पर्ने हो ।

तर मायामा, 

अक्षर अक्षर जोडेर काव्य बन्दिन सक्छ 

शब्द शब्द जोडेर महाकाव्य बन्न सक्छ 

एउटै हेराईमा एक हरफ कविता जन्मन्छ 

एकै मुस्कानले सिङ्गो पाठ बन्न सक्छ । 

समाजसेवी

स्थानीय स्तरको कार्यक्रम थियो । मुर्ख्याईँको कारणले गाउँको डन जस्तै बनेका कृष्ण दाई  मञ्चको अघिल्लो लहरमा प्रमुख अतिथिको छेवैमा आएर ढसमस्स बसे । प्रमुख अतिथि सोहि नगरपालिकाको मेयर थिए । 

अवार्ड

          विद्यालय संचालक खनखन प्रसादले सिँगापुर गएर अवार्ड थापे । खनखन प्रसाद मात्र हैन उनको श्रिमतीले समेत उत्कृष्ट अध्यक्षको पदक थापिन् । सामाजीक सञ्जालमा तस्विरहरु भरियो । बधाईका लहरहरु लेखिए देखिए र सुनिए ।

केहिदिन पछि खनखनका बुढाबुढी फर्किए । पाएका पदकहरु एयरपोर्टमा हातमा नै बोकेरै आएका थिए । आफन्त र नजिकका साथीभाईले सक्दो स्वागत गरे । खनखनका बुढाबुढी नै अझ बुढी खनखन असाध्यै प्रफुल्लित थिइन्, घमण्डले उनको अनुहार पुरिएको थियो । 

कस्तो विद्यालय छान्ने ?

     अचेल बिहान, दिउँसो अथवा साँझ आउने धेरै फोनहरु साथीभाइका हुन्छन् । कतिपय साथीभाइहरु त लामो समयदेखि देखभेट नभएकैले पनि मानसपटलबाट ओझेल परिसकेका हुने रहेछन् । अलिकति लाज, अलिकति अप्ठेरो र धेरै खुशी समेटेर कुराकानी हुँदै गर्दा साथीहरुको एउटै साझा जिज्ञासा हुन्छ : बच्चालाई कहाँ भर्ना गर्ने होला यार ? जिवनको युवाकाल अर्थात दुई दशकभन्दा बढि विद्यालय प्रिन्सिपलको भुमिका निभाएको मैले सहि निर्देशन दिन सक्छ भन्ने साथीहरुलाई विश्वास लागेको हुन सक्छ । म मनैबाट जानेसम्मको प्रयास गर्छु तर साथीहरुलाई ठ्याक्कै चित्त बुझाउन सकेको जस्तो भने लाग्दैन । 

मलाई लाग्छ धनि र प्रशस्त पैसा भएका परिवारले आफ्नो बच्चाहरुलाई महंगो भन्दा महंगो विद्यालयमा पढाउनुपर्छ, महंगो रहेनछ भने शुल्क बढाउन लगाएर भएपनि महंगो बनाएर अनि पढाउनुपर्छ । म ती सम्पन्न र धनी परिवारहरुलाई ससम्मान यहिसम्म छोड्दै बाँकी अभिभावकहरुलाई जोड्ने प्रयत्न गर्नेछु । 

म केहि प्रसंगहरु सहित जानेसम्मको कुराहरु जोड्छु :

किसान, तरकारी र म

किसानले सडकमा तरकारी फ्याँके ।

न्यूनतम मूल्य पनि नपाएपछि किसानले सडकमा तरकारी पोखेर बिरोध जनाए ।

 तरकारीले ७ रुपैँया प्रतिकिलो भाउ पनि पाएपछि किसान निराश ।

‘टेलिभिजन, रेडियो, सामाजिक संजाल सबै यिनै समाचारले भरियो ।’

‘बिचरा !

लौन !

हेर !

खत्तम मेयर ।

खत्तम सरकार ।

खत्तम देश । 

Photo : From google 

चिया पसल देखि घर–घरको जमघटमा सुनियो । 

सभ्य समाजको पहिचान लैगिंक हिँसा बिरुद्धको अभियान’

                                          ‘संसार बदल्नु छ, शुरुवात आँफैबाट गर्नुछ ।

                                  हामी र हाम्रा सन्ततीको लागि सभ्य समाज बनाउनु छ ।’

आदरणीय महानुभावहरु !

सर्वप्रथम त म ‘लैङ्गिक हिंसा’ शीर्षकलाई परिभाषीत गर्न चाहन्छु । लैङ्गिक हिंसा भनेको लिङ्गका आधारमा हुने हिंसा हो । यो बिश्वका धेरै समाजमा प्राचिनकाल देखि नै विकराल समस्याको रुपमा देखिँदै आएको छ । सामान्यतया लिङ्गका आधारमा हुने हिंसा भन्नेबित्तिकै महिला हिंसा भन्ने बुझ्ने प्रचलन सामान्य जनजिवनमा भएपनि महिला वा पुरुष वा तेस्रो लिङ्गी भएकै आधारमा पेशा, अध्ययन, कार्यस्थल, परिवार तथा समाजमा या कुनै पनि ठाउँमा घृणा गर्नु, कुटपिट गर्नु, समान अवसर प्रदान नगर्नु, यौनजन्य दुराचार गर्नु, डर त्रास धम्कि दिनु, पारिश्रमीक नदिनु वा कम दिनु, अश्लील शब्द बोल्नु, अश्लील तस्वीर देखाउनु, अश्लिल इशारा गर्नु आदि सबै लैङ्िगक हिसां हो । हाम्रो देश लगायत संसारका धेरै समाजहरुमा पुरुष भन्दा महिलाहरु विभिन्न प्रकारका हिंसाबाट बढि पिडित भएका कारण लैङ्गिकताका आधारमा हुने हिंसा महिला माथि हुने हिंसाबारेको छलफलमा केन्द्रित रहन्छ ।  त्यसैले आजको बिषयबस्तुलाई महिला हिंसा बिरुद्धको अभियानको रुपमा केन्द्रित गर्न चाहन्छु ।

अहिलेको परिस्थितीमा के अनलाईन कक्षा जरुरी छ ?

                नेपाल लगायत बिश्वकै सबै देशहरु अदृश्य शत्रुको सामना गर्दैछन् । शत्रु अप्ठेरो छ, शत्रु असजिलो छ, शत्रु परिवर्तनिय छ । बम, बारुद, बन्दुक, अस्त्र, शस्त्र त हामीले आफैँ आफैँ लड्न र मर्नको लागि मात्र तयार गरेका रहेछौँ । सैनिक, प्रहरी त हामीले आफ्नै डर हटाउन मात्र तयार गरेका रहेछौँ । नत्र त अहिलेको समयमा काम लाग्नु पर्ने हो ? लागेन पटक्कै लागेन ।

                 प्रकृतीबाट उत्पत्ती भएको शत्रुलाई जित्न नसकेर मानव जाती हायल कायल छ । हामीले आर्जेका ज्ञान बिज्ञान, धन सम्पत्ती कुनै काम आएको देखिन्नन् । संसार त्यही कोरोना नाम गरेको शत्रुसँग भिड्न जोड तोडले लागेको छ । प्रकृती र जीवजनावर हजारौँ बर्ष पछाडि नै होला स्वतन्त्रतापूर्वक रमाएर बाँच्न पाएका छन् ।

Pic source: Google

              पर्यटन, हवाई यातायात, यातायात, मनोरन्जनका क्षेत्र, बिद्यालय, कलेज, शेयर बजार, केहि बाहेक निर्माण क्षेत्रहरु सबै बन्द छन् । लाखौँको रोजगारी गुमेको छ । निश्चीत संख्यामा खाद्यान्न, तरकारी पसलहरु तथा मेडिकलहरु मात्र संचालनमा छन् । केन्द्र, प्रदेश र स्थानीय सरकार कोरोनाको कहरसँग जेनतेन लड्न प्रयास गदैैछन् । हप्तौँ पहिले युरोप र अमेरिकाका कतिपय देशहरुले अस्विकृत गरेको चीनमा निर्मीत किटले भइरहेको कोरोनाको जाँचले आमजनतामा भ्रम सिर्जना गरिरहेको छ । 

बजाउँ सरकार बजाउँ

सरकार
ए सरकार
थाहा छ सरकार ?
हजुरको आज्ञा शिरोपर गर्दै
बिहान उठेर बजाएको तालीको आवाजले
एकाबिहानै भोक र कमजोरीले
रोइरहने मेरो काखे छोरी चुपचाप हेरिरही
अक्कनबक्क परेर हेरिरहेकी मेरी छोरी
पुनः रुन नपाउँदै

pic : copied

भान्छामा बजेका खाली भाँडाहरुको आवाजले
आँखा भरी आशा बोकेर मुख मिठ्याउँदै पर्खिरही
एउटा असहाय गरीब अध्याँरो छिँडीमा बसेर
लकडाउन डाउन हुने दिन पर्खेजस्तै
र लक डाउनका लकहरु झन झन कसिलो भएपछि
सुँक्कसुँक्क आफ्नो लकलाई सराप्दै
घोप्टे अँधेरोमा कुम्लो र कुटुरो च्यापेर
बेजोडी चप्पल भिरेर अनिश्चीत यात्रामा हिँडेजस्तै
मेरी छोरी रोदनको यात्रामा निस्कन मात्रै लागेकी थिई
नजिकै घरमा बजेको
सयौँ फुलका थुँगा हामी आवाज सुनेर चुप लागी
थाहा छ सरकार,
अभाव र भावले चिथोरीरहेको मानसपटलमा
हजुरको बजाउने सिद्धान्त नबुझेको म अबुझले

हो, म सबैको प्यारो हुनेछु : दैनिकी

              उमेर र अनुभवले खारिएका, समृद्धीको शिखर र असफलताको मैदान दुवै भोगीसकेका । अमेरिकामा निकै बर्ष बसाईँ गरेर अझै बर्षको कम्तिमा एक पटक बिदेश घुमिरहन उमेरले बासमान उमेरका साथीले चिया बसाईँको क्रममा भने 

             – तपाईँको एउटा बानी नराम्रो छ नी । 

            अप्रत्याशीत रुपमा उहाँबाट आएको कुराले मलाई केहि बेर मौन बनायो । मैले जानेसम्म र बुझेसम्म मेरा बानीहरु मलाई अग्रजहरुले सिकाए बमोजिमै थियो । अर्थात सरल भाषामा मैले अँगालेको बानी राम्रैमा गनिन्छ भन्ने मलाई बिश्वास थियो । 

            – के छ सर, त्यस्तो ? 

         अमिलिएको मन अनुहारमा नदेखियोस भन्ने सकेसम्म प्रयास गर्दै प्रतिप्रश्न गरेँ । मनले कता कता मानिरहेको त थिएन ।